Đĩa đệm được cấu tạo bởi 2 đĩa sụn, tiếp giáp với xương đốt sống. giữa 2 đĩa sụn trên và dưới là bao xơ. Bao xơ là một cấu trúc giống cái kén tằm, khá dai chắc, bên trong chứa một chất giống như tròng trắng trứng, gọi là nhân nhầy. Đĩa đệm là một đĩa ngăn cách giữa 2 đốt sống, vừa bảo đảm cho các đốt sống có thể gấp duỗi được, vừa chịu trách nhiệm phân bố bớt lực khi cột sống bị tác động.
Thoát vị đĩa đệm là hiện tượng bao xơ bị rách, nhân nhầy thoát ra, tạo thành một khối, chèn ép lên các rễ thần kinh trong ống sống, từ đó gây ra các triệu chứng như đau thần kinh tọa (nếu ở lưng), đau cổ vai tay (nếu ở cổ), tê, yếu hoặc liệt, giảm hay mất cảm giác, suy hô hấp, rối loạn tiêu tiểu...
Ở mặt sau đĩa đệm, tức mặt trước của ống sống, nơi đĩa đệm tiếp xúc với ống sống, có một dây chằng khá chắc chắn, ngăn cách đĩa đệm và ống sống, gọi là dây chằng dọc sau. Dựa trên mối tương quan giữa khối thoát vị, bao xơ và dây chằng dọc sau, người ta phân loại khối thoát vị theo những thể khác nhau.
Thoát vị đĩa đệm dạng lồi là khi bao xơ bị rách không hoàn toàn, đĩa đệm phình ra, gọi là lồi đĩa đệm. Khi bao xơ bị rách hoàn toàn nhưng dây chằng dọc sau còn nguyên, nhân nhầy thoát ra và nằm phía dưới dây chằng dọc sau, gọi là thoát vị đĩa đệm dạng vỡ. Nếu dây chằng dọc sau bị rách, nhân nhầy chui qua đó, gọi là thoát vị qua dây chằng dọc sau. Còn khi mà khối thoát vị qua dây chằng dọc sau, nhưng có một mẩu đứt rời và di lệch đi xa, gọi là thoát vị có mảnh rời (hình).
Theo một số nghiên cứu của các tác giả Hoa kì, 70% dân số bị thoát vị đĩa đệm. Rất may là 1/3 số người bị thoát vị đĩa đệm không có triệu chứng gì. 1/3 khác thì có triệu chứng như đau nhức nhưng sau khi ngủ dậy vươn vai một cái là hết. Chỉ có 1/3 còn lại là cần đến thầy thuốc, và trong số cần đến thầy thuốc, chỉ có rất ít người phải mổ. Người ta tính, số người phải mổ thoát vị đĩa đệm chỉ bằng 1% số người bị thoát vị đĩa đệm. Ở Việt nam, với dân số là 94 triệu người, như vậy chúng ta có gần 22 triệu người bệnh thoát vị đĩa đệm cần đến thầy thuốc, và 658.000 người thực sự cần mổ thoát vị đĩa đệm.
22 triệu người bệnh thoát vị đĩa đệm cần đến thầy thuốc sẽ đến các thầy võ, thầy trật đả, thầy lang, các nhà xoa bóp, bấm huyệt, và các bác sĩ đông tây y, vật lí trị liệu… Và đại đa số trong 22 triệu người ấy hết bệnh, hay các triệu chứng không còn. Đó cũng là cơ hội để các "nhà" này quảng cáo mình, và cho là mình giỏi hơn các "nhà" khác nếu gặp bệnh nhân được các "nhà" khác chữa mà không khỏi.
Một số người bệnh không hết đau và các triệu chứng không giảm. Nếu có yếu cơ, liệt, teo cơ, giảm hay mất cảm giác, rối loạn tiêu tiểu, mất khả năng đi lại, mất khả năng ngồi, đứng, nằm, hoặc không thể làm việc... các nhà Phẫu thuật cột sống sẽ ra tay. Tuy nhiên, nếu chỉ có đau mà thuốc và vật lí trị liệu thất bại, nên tiêm thấm (tiêm vào ống sống), nếu không hết thì mới mổ.
Có nhiều phương pháp mổ. Từ mổ hở thông thường, mổ vi phẫu, mổ xâm lấn tối thiểu (Metrx) và mổ nội soi. Mổ nội soi là phương pháp ít xâm lấn nhất, và được coi là tiên tiến nhất. Do mổ nội soi là phương pháp khó áp dụng, chưa phổ biến, nên mổ vi phẫu vẫn được coi là tiêu chuẩn vàng. Các phương pháp sử dụng laser, sóng radio cao tần... được xem là không có giá trị đối với những trường hợp thoát vị đĩa đệm nặng, nhất là khi khối thoát vị đã xé rách dây chằng dọc sau.
Cần lưu ý, thoát vị đĩa đệm là bệnh của người trưởng thành cho tới trung niên (20 đến 40 tuổi), ngược lại với bệnh lí hẹp ống sống, thường gặp ở người bệnh lớn hơn 40 tuổi. Hai bệnh lí này có phương pháp điều trị không mổ giống nhau, nhưng cách mổ lại hoàn toàn khác nhau. Trong thoát vị đĩa đệm, sụn còn nguyên, bao xơ chỉ bị rách ở một vị trí. Còn trong bệnh lí hẹp ống sống, cả sụn, bao xơ đều bị vỡ vụn.
Nếu được chẩn đoán đúng, không bị nhầm lẫn với hẹp ống sống, gần như không có khả năng tái phát thoát vị đĩa đệm sau mổ, do nhân nhầy đã được lấy đi hết.
Cầm bệnh án của người đàn ông 60 tuổi, bác sĩ Nam nói bệnh đã ở giai đoạn muộn, dù 6 tháng trước tầm soát và xét nghiệm cho kết quả bình thường.
Ngày 18/9, bác sĩ Hà Hải Nam, Phó trưởng Khoa Ngoại bụng 1, Bệnh viện K, cho biết đây là nạn nhân của các dịch vụ tầm soát ung thư đang được quảng cáo tràn lan. Hồi tháng 2, bệnh nhân thực hiện tầm soát như siêu âm, xét nghiệm chỉ điểm ung thư (tumor markers), kết quả bình thường.
Gần đây, người bệnh đi khám, phát hiện ung thư dạ dày giai đoạn muộn. Cầm bệnh án trên tay, bệnh nhân sốc, không tin vào kết quả, thậm chí oán trách bác sĩ. "Trường hợp này có thể do tầm soát chưa kỹ, không đầy đủ hoặc trình độ nhân viên y tế kém khiến người bệnh mất 'tiền oan' và bỏ lỡ thời gian vàng điều trị", bác sĩ nói, cho biết hiện tượng này không hiếm gặp.
Trường hợp khác, người nhà bệnh nhân mắc ung thư liên hệ bác sĩ Nam để được tư vấn xét nghiệm chỉ điểm tầm soát căn bệnh. Mong muốn của gia đình là loại trừ yếu tố nguy cơ cho cả nhà, tránh tâm lý thấp thỏm, sợ mang bệnh. Người này yêu cầu gói khám "ngon, bổ, rẻ", chỉ cần khám và xét nghiệm một lần. Bác sĩ từ chối, đồng thời khuyên gia đình cần tỉnh táo để không bị "lạc vào ma trận" những đơn vị kém uy tín đang bán các gói tầm soát tràn lan trên mạng.
Theo bác sĩ Nam, tầm soát ung thư nhằm phát hiện sớm bệnh ung thư trước khi triệu chứng lâm sàng xuất hiện. Để tầm soát, bác sĩ hỏi bệnh về tiền sử bản thân, gia đình đồng thời thăm khám lâm sàng và làm một số xét nghiệm. Tầm soát ung thư là cần thiết, nhất là khi căn bệnh ngày càng trẻ hóa và phổ biến trong cộng đồng đông.
Cùng với tim mạch, ung thư là bệnh có tỷ lệ mắc nhiều và tử vong cao. Ước tính hơn 300.000 người Việt đang sống chung với bệnh ung thư. Năm 2018 ghi nhận 165.000 bệnh nhân mới, năm 2020 con số này là 182.000, số tử vong 122.690. Ba loại ung thư thường gặp nhất là phổi, gan, dạ dày, đều là bệnh có tỷ lệ tử vong cao.
Lợi dụng điều này, nhiều đơn vị bán các gói xét nghiệm chỉ điểm, quảng cáo "phát hiện ung thư chỉ sau một lần thử máu". Song, về y khoa, "không có gói nào có thể phát hiện toàn bộ ung thư, đặc biệt là các xét nghiệm chỉ điểm", bác sĩ Nam khẳng định.
Ông Nam giải thích những xét nghiệm này chỉ đóng vai trò bổ trợ cho người đã được chẩn đoán mắc ung thư, do chúng có thể giúp ích trong việc theo dõi diễn tiến bệnh, xem các khối u có tái phát hay không. Nhiều trường hợp chỉ số tăng có thể nghi ngờ ung thư, song cũng có thể do bệnh lý khác. Đặc biệt, một số ung thư như dạ dày, đại tràng lại không khiến các chất chỉ điểm tăng. Điều này có thể dẫn đến tình trạng "an tâm giả tạo", khi một số người có chỉ số bình thường nên đã bỏ qua tầm soát bằng xét nghiệm phân, nội soi khiến bệnh phát hiện muộn.
Xét nghiệm chỉ điểm chỉ là một kết quả tham khảo, không thể khẳng định bệnh nhân có mắc ung thư hay không. Ảnh: Health
Cùng quan điểm, bác sĩ Ngô Văn Tỵ, Khoa Ung bướu, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, cho biết xét nghiệm các chất chỉ điểm khối u trong máu đều không có cơ sở khoa học. Kết quả này chỉ mang tính tham khảo, không đưa kết luận rõ ràng bệnh nhân mắc bệnh. Lý do là xét nghiệm này chỉ áp dụng khi tầm soát trên người có nguy cơ cao hoặc được bác sĩ chuyên khoa chỉ định với người đang mắc bệnh để có phác đồ điều trị phù hợp.
Ngoài ra, xét nghiệm tràn lan còn gây tâm lý hoang mang hoặc yên tâm giả tạo cho người dân. Tuy nhiên, tình trạng này vẫn tràn lan và được nhiều người ưu tiên lựa chọn do giá thành rẻ, trả kết quả nhanh.
Một số phương pháp khác như siêu âm, CT (chụp cắt lớp vi tính) cũng không kết luận được bệnh nhân mắc ung thư. Việc chụp cắt lớp toàn thân nhằm tầm soát thậm chí gây hại sức khỏe, không nên lạm dụng. Tùy thuộc tình trạng sức khỏe và từng loại ung thư, bác sĩ có chỉ định tầm soát khác nhau.
Đặc biệt, sàng lọc ung thư luôn có sai số nhất định. Nguyên nhân có thể do bác sĩ thăm khám và tư vấn bệnh không tốt, không có kiến thức về sàng lọc ung thư. Máy móc, thiết bị kỹ thuật cũng có thể sai sót. Do đó, người dân nên lựa chọn cơ sở y tế uy tín, bác sĩ đúng chuyên ngành, điều trị nếu mắc bệnh và dự phòng bệnh.
Các bác sĩ khuyến cáo mỗi loại ung thư có phương pháp sàng lọc hoặc chỉ định riêng. Phụ nữ từ 40 đến 54 tuổi nên bắt đầu sàng lọc ung thư vú hàng năm bằng chụp X-quang tuyến vú. Từ 55 tuổi nên chụp X-quang tuyến vú hai năm một lần hoặc tiếp tục duy trì một năm một lần. Sàng lọc nên được kéo dài khi phụ nữ còn đủ sức khỏe và dự kiến sẽ sống thêm 10 năm nữa hoặc lâu hơn.
Từ 45 tuổi trở lên có nguy cơ mắc ung thư đại tràng nên được sàng lọc bằng xét nghiệm phân để tầm soát ung thư đại tràng, trực tràng và polyp. Từ 76 đến 85 tuổi, bác sĩ cân nhắc sàng lọc dựa trên tình trạng sức khỏe và nguyện vọng của bệnh nhân. Nhóm nguy cơ cao nên được kiểm tra thường xuyên hơn bằng nội soi đại tràng và bắt đầu kiểm tra ở độ tuổi sớm để phòng ngừa.
Đối với ung thư cổ tử cung, bạn nên xét nghiệm từ năm 21 tuổi. Từ 21 đến 29 tuổi nên xét nghiệm Pap ba năm một lần năm. Không nên sử dụng xét nghiệm HPV ở nhóm tuổi này trừ khi có kết quả xét nghiệm Pap bất thường.
Phụ nữ trong độ tuổi từ 30 đến 65 nên làm xét nghiệm Pap với xét nghiệm HPV 5 năm một lần. Sàng lọc ung thư phổi hàng năm bằng chụp CT liều thấp (LDCT) cho một số người có nguy cơ cao mắc ung thư phổi như trong độ tuổi từ 55 đến 74 và có sức khỏe bình thường, đang hút thuốc hoặc đã bỏ hút thuốc trong 15 năm.
"Báo tin dữ cho bệnh nhân là điều không hề dễ dàng, tuyệt đối không được cẩu thả, chủ quan và phải đặt mình vào địa vị người bệnh để biết mình nên làm gì cho đúng", bác sĩ nói.
Bác sĩ Tỵ phẫu thuật cho bệnh nhân vỡ khối u vú do đến viện muộn. Ảnh: Bác sĩ cung cấp
_______________________
Chú ý: Tôi không thần thánh mạch và lưỡi. Tôi chỉ xem mạch và lưỡi cuối cùng sau khi đã khám và vấn chẩn. Trên lâm sàng thực sự phức tạp, tôi không khuyến khích các bạn chỉ dựa vào mạch, hoặc chỉ dựa vào lưỡi để kê đơn.
Là bác sĩ hiện đại chúng ta nên có càng nhiều thông tin, các kết quả chụp chiếu xét nghiệm càng tốt. Chúng ta càng tiệm cận với nguyên nhân gây bệnh. Có rất nhiều trường hợp vì quá tự tin mà chỉ xem lưỡi hoặc chỉ mạch, rồi cuối cùng nói chả đúng triệu chứng nào, kê đơn cũng không hiệu quả gì.
_______________________
Đầu tiên: Chất lưỡi bệnh nhân rất nhạt (bợt), thể hiện là dương hư, huyết hư.
Vùng 1: Đầu lưỡi hình tam giác, thể hiện suy nghĩ nhiều, can khí không điều đạt.
Vùng 2: Lưỡi rất mỏng, rêu lưỡi bong tróc. Lưỡi mỏng (cơ nhục) thuộc tỳ, Tỳ dương hư: Không muốn ăn, không ngon, đi ngoài phân sống, phân lỏng, nát, không thành hình.
Vị khí hình thành rêu lưỡi, rêu không không đều -> Vị khí tổn thương: Không muốn ăn, ăn không tiêu hóa được, hay đầy bụng.
Vùng 3: Vùng can đởm chất lưỡi nhạt hơn hẳn -> Can huyết hư, nhất định có vấn đề về kinh nguyệt. Đứng lên ngồi xuống sẽ chóng mặt, hoặc có thể trí nhớ giảm….
Vùng 4: Vùng tâm phế chất lưỡi rất nhạt và bị lõm xuống. Thể hiện
Tâm huyết hư: là hồi hộp, sợ sệt, Tâm phiền mất ngủ hay mê, dễ sợ hãi, chóng quên, hoa mắt chóng mặt….
Tâm dương hư: hồi hộp, cảm giác vùng Tim như rỗng không, sợ sệt, khó chịu vùng ngực, thân thể tay chân lạnh, đoản hơi thở gấp, tự ra mồ hổi, sắc mặt trắng bệch, mỏi mệt yếu sức…
Phế khí hư: ho suyễn đoản hơi, tiếng nói thấp nhỏ, tự ra mồ hôi, sợ gió, rất dễ cảm mạo…Phế chủ nhất thân chi khí, ở bệnh nhân này phù hợp với khí hư hạ hãm mà gây ra sa tử cung.
_______________________
Nhiều như thế thì điều trị như thế nào. Nhiều như thế nhưng chung lại bệnh nhân được chẩn đoán là: Dương hư, Khí hư, Huyết hư
Cơ thể là tổng hòa của các yếu tố. Nên trị pháp chung cho trường hợp này là: Ôn dương, Ích khí, Dưỡng huyết.
Ôn thận dương hay tỳ dương? Ích thận khí, phế khí hay tỳ khí? Dưỡng tâm huyết, can huyết? Câu trả lời phụ thuộc vào thời gian làm lâm sàng của mỗi người, phụ thuộc vào sở học của mỗi người.
Nếu là tôi thì tôi sẽ giai đoạn đầu sẽ là Ôn dương Ích khí. Giai đoạn sau mới Dưỡng huyết. Còn bạn?
Bài thuốc gồm: sài hồ 20g, hoàng cầm 10g, toàn qua lâu 10g, binh lang 10g, pháp bán hạ 10g,thảo quả 15g, hậu phác 15g, tri mẫu 10g, bạch thược 10g, trần bì 10g, hổ trượng 10g, đảng sâm 15g, cam thảo 10g (theo quan điểm chúng tôi là vị cam thảo sống phù hợp với bài thuốc).
Tổng bài thuốc có 13 vị: Sài hồ: làm chủ dược. Sài hồ vị đắng tính hơi hàn, vào các kinh can, đởm, tâm bào và tam tiêu... Có tác dụng phát biểu hòa lý, giải cơ, sơ thông can khí. Trị chứng ngoại cảm, giải nhiệt, lợi tiểu, phát hãn. Nếu bệnh nhân mắc chứng âm hư hỏa vượng thì không được dùng sài hồ.
Sài hồ - vị thuốc chủ dược của bài thuốc.
Hoàng cầm: Vị đắng tính hàn vào các kinh tâm, phế, đại tràng tiểu tràng can đởm. Có tác dụng thanh hỏa trừ nhiệt. Điều trị các chứng: tả thực hỏa, thanh thấp nhiệt trị chứng cảm mạo, hoàng đản, đau bụng. Người tỳ vị hư hàn không có thấp nhiệt, không có thực hỏa không được dùng. Bán hạ chế: Vị cay tính ôn vào kinh tỳ, vị. Có tác dụng giáng nghịch, chống nôn mửa, tiêu đờm thấp, thông âm dương khí. Trị chứng ho có đờm, giáng khí nghịch. Toàn qua lâu: Vị ngọt đắng, tính hàn vào kinh phế vị đại tràng. Có tác dụng tả hỏa, nhuận phế giáng khí, tiêu đờm nhuận táo. Trị các chứng ho nhiều đờm, vị quản bí kết, vú ung nhọt, đại tiện táo bón. Người tỳ vị hư hàn đại tiện lỏng không được dùng. Thảo quả: Vị cay ngọt tính ấm vào kinh tỳ vị. Có tác dụng táo thấp trừ hàn trục đờm, làm cho tỳ vị mạnh, ấm trung tiêu giải độc. Phối hợp với vị binh lang, thường sơn trị chứng sốt rét, trị chứng đau bụng, giúp tiêu hóa tốt. Hậu phác: Vị cay đắng tính ôn vào kinh tỳ vị đại tràng. Có tác dụng giáng khí tiêu đờm, tiêu thực, lợi thủy. Trị chứng hoắc loạn kiết lỵ thổ tả, ngoại cảm do phong nhiệt... Người tỳ vị hư yếu, nguyên khí kém, phụ nữ có thai không được dùng. Tri mẫu: Vị đắng tính hàn vào kinh phế thận vị. Giúp bổ nhận thận thủy, tả hỏa hoạt tràng. Trị chứng âm hư táo hỏa, thanh nhiệt tiêu khát, đại tiện bí kết.Người tỳ hư đại tiện lỏng không được dùng.
